مروری بر تاریخچه فرش ایرانی

فرش ایرانی را می‌توان جزو مهم‌ترین تولیداتی دانست که ریشه در این آب‌وخاک دارد. در حقیقت این دسته از محصولات از دیرباز در این مرز و بوم تولید شده و بسیاری ایران را خاستگاه فرش دانسته و بر این باور هستند که برای نخستین‌بار فرش از منطقه ایران به جهانیان عرضه شد. با این حال بخش قابل‌توجهی از هم‌وطنان، به‌خوبی با تاریخچه فرش ایرانی آشنایی نداشته و قدمت آن را نمی‌دانند.

ما در ادامه این مقاله سعی داریم تا مرور واضحی بر روی این موضوع داشته و جنبه‌های مختلف آن را خدمت شما عزیزان بیان کنیم. برای اینکه درک شما از این مقاله ساده‌تر باشد، ما تاریخچه را به دو بخش قبل و بعد از اسلام تقسیم‌بندی کرده‌ایم تا به شیوه‌ای بهتر قادر به بررسی آن باشید.

تاریخچه فرش ایرانی قبل از اسلام

پیش از ورود اسلام ایران، صنعت فرش‌بافی در ایران رونق بسیار زیادی داشت و کتیبه‌ها و نوشته‌های بسیاری برای اثبات آن نوشته شده است. به‌گونه‌ای که کنت کروشا، باستان‌شناس اروپایی در این مورد می‌نویسد که “در تاریخ عهد باستان ایران به دوره‌ای برمی‌خوریم که در آن تخت‌جمشید توسط اسکندریان به آتش کشیده می‌شود و فرش‌های مجلل و باشکوه هخامنشیان در آتش می‌سوزد”.

در کتیبه‌های چینی هم نوشته‌های بسیاری وجود دارد که نشان از هنر پیشرفته فرش‌بافی در ایران است. در سال ۱۹۴۹ قدیمی‌ترین فرش گره‌دار دنیا در مغولستان کشف شد. باستان‌شناسان بر این باورند که شکل و طرح این فرش مشابه نمادهای ایرانی بوده و به همین جهت آن را متعلق به دوره هخامنشیان می‌دانند.قدیمی‌ترین قالی بافته شده دنیا هم پازیریک نام دارد که در سال ۱۳۲۶ در روسیه کشف شد. باستان‌شناسان بر این باورند که این قالی هم خاستگاهی ایرانی داشته و مربوط به دوره مادها یا هخامنشیان است. باتکیه‌بر این مستندات می‌توان دریافت که هنر فرش‌بافی قبل از دوره اسلام، رونق بسیار زیادی داشته است. در واقع می‌توان گفت که تاریخچه فرش ایرانی به دوران مادها بر می‌گردد.

تاریخچه فرش ایرانی بعد از اسلام

بعد از ورود اسلام به ایران، هنر فرش‌بافی رکود بسیاری به خود گرفت. در واقع اعراب بیشتر به هنر سفالگری مایل بودن و اهتمام چندانی به فرش‌بافی نداشتند. البته این موضوع چندان دوام نیاورد چراکه با روی کار آمدن خلفای تجمل‌گرای عباسی و اموی، میزان تقاضا برای فرش ایرانی هم شدت گرفت. همین عامل موجب رونق گرفتن آن شد.

البته در قرن‌های بعدی و با تسلط سلجوقیان و تیموریان در نواحی غربی کشور، این صنعت وارد فاز تازه‌ای می‌شود. در این همین دوره هم بود که فرش ایرانی از فرهنگ آن‌ها تأثیر پذیرفت و کم‌کم شکل و طرح‌های هندسی جای خود را به خطوط منحنی و دایره‌وار می‌دهند. از طرفی اشکال مختلفی نظیر گل، پیچک، حیوانات و.. هم جای پای خود را در طرح فرش‌های ایرانی محکم می‌کنند.

بعد از روی کار آمدن حکومت صفویان، تبریز به یکی از مراکز اصلی فرش‌بافی در جهان تبدیل می‌شود. به‌گونه‌ای که این حرفه از یک شغل خانگی، به یک کار پردرآمد کارگاهی بدل شده و اساتید زیادی در این حیطه دست‌به‌کار شده و آثار بسیار ارزشمندی را از خود به‌جای می‌گذارند.به گونه که این روزها حدود ۱۵۰۰ تخته فرش از آن دوره به‌یادگارمانده است. پس از آن هم بود که فرش ایرانی کم‌کم وارد کاخ فرمانروایان جهان شد و در قرن‌های بعدی هم جای پای خود را در خانه اروپاییان باز کرد. این روند تا به امروز ادامه داشته و اکنون فرش ایرانی به‌عنوان فاخرترین نوع فرش در جهان قلمداد می‌شود.

سخن آخر

فرش ایرانی را می‌توان جزو فاخرترین اکسسوری‌هایی دانست که ممکن است در خانه‌تان بیابید. با این حال بخش زیادی از مردم اطلاعی در رابطه با تاریخچه فرش ایرانی ندارند. ما در این مقاله سعی کردیم تا مرور کوتاهی روی آن داشته و جنبه‌های مختلفش را خدمت شما عزیزان بیان کنیم. با این اوصاف اگر سوال یا ابهامی در رابطه با آن دارید، می‌توانید از طریق بخش نظرات با ما مطرح فرمایید.