فرش پازیریک چیست؟

فرش پازیریک به‌عنوان قدیمی‌ترین فرش یافت شده در تاریخ، آوازه‌ای جهانی دارد. این فرش که بین سال‌های ۱۳۲۶ تا ۱۳۲۸ توسط یک باستان شناس روس در محدوده کشور روسیه کشف شد، بی‌شک ارزشمندترین قالی دستبافت در تاریخ و از نظر باستانی است.

این قالی تقریبا مربعی شکل بوده و نقش حیوانات و جانوران افسانه‌ای، آن را مزین کرده است. این فرش که مورخان قدمت آن را به ۴۰۰ سال پیش از میلاد مسیح نسبت می‌دهند، نشانگر هوش هنرمندان طراح و بافندگانی است که در آن زمان می‌زیسته‌اند.

در این مطلب می‌پرسیم:

• هنرمندان باستانی چگونه چنین شاهکاری خلق کرده‌اند؟
• از ویژگی‌های بافت قالی پازیریک چه می‌دانیم؟
• آیا در بافت این فرش یک معمای ریاضی پنهان است؟

همراه با ما این مطلب را مطالعه کنید!

فرش پازیریک: شاهکار قالیبافان کهن!

بسیاری از ما و همه علاقمندان به صنعت فرش‌بافی، تاکنون نام پازیریک را شنیده‌ایم. فرشی کهن، زیبا و پر رمز و راز که ریشه در تاریخ هنر باستان دارد.

هنگامی که سرگی رودنکو باستان‌شناس روس، نخستین بار اطلاعاتی از کشف یک فرش و تعدادی از اشیاء قدیمی را در اختیار دیگران گذاشت، کمتر کسی تصوری از فرشی چنین زیبا و بافته‌ای به این دقت و مهارت در ذهن داشت. به‌ویژه با توجه به قدمت این اثر که به ۲۵۰۰ سال می‌رسید و بار ارزشمند یک اثر باستانی را نیز با خود به‌همراه داشت.

ویژگی های قالی پازیریک را بهتر بشناسیم!

این فرش بی‌نظیر طی قرن‌ها، از گزند حوادث روزگار جان به‌در برده و نهایتا در منطقه‌ای یخبندان در جنوب سیبری مرکزی و مرز مغولستان به‌دست ما رسیده است. جایی که دمای محیط و سرمای زیر صفر محیط طی قرن‌ها، از این قالی به‌بهترین وجه محافظت نموده است.

قالی پازیریک، با ابعاد ۱٫۹۸ در ۱٫۸۹ متر و با طراحی بسیار جالب و استثنایی تهیه شده است. ۳۶۰۰ گره، نقوش آن را شکل داده که شامل ۲۸ سوارکار با چهره‌های ایرانی استپ این سربازان در خلاف جهت عقربه‌های ساعت در حرکتند، در حالی که دم اسب‌های آنها بافته شده است.

نماد گوزن خالدار نیز که در فرش دیده می‌شود در جهت عقربه‌های ساعت و خلاف جهت حرکت سربازان در حرکت است.

در مرکز فرش، ۲۴ طرح خاص با ۸ پره دیده می‌شود که در تفسیر مورخان از آن به عنوان ۲۴ ساعت شبانه‌روز یا روز یا نماد سنجش ساعت برداشت شده است.

این فرش از الیاف پشمی بسیار ظریف و تابیده به رنگ‌های سفید، سیاه، زرد، قرمز و سبز بافته شده است. رنگ این الیاف پس از گذشت قرن‌ها، کاملا مشخص است که نشان از کیفیت الیاف و رنگرزی استادانه و ماندگار آنها دارد.

معمای ریاضی پازیریک!

برخی مورخان و باستان‌شناسان، با شمارش تعداد گره‌ها، سوارکاران و پره‌های مرکزی در نقوش این فرش، بین آنها ارتباط ریاضی یافته و این اعداد را به ساعات وروزهای ماه و سال خورشیدی نسبت داده‌اند. آنها معتقدند پیشینیان ما این اعداد را هوشمندانه و برای رساندن پیامی به آیندگان برگزیده و به عمد در نقشه بافت فرش پازیریک جای داده‌اند!

آنها هم چنین چرخش سربازان در خلاف جهت عقربه‌های ساعت را نیز نماد جنگاوری و قدرت آنها می‌دانند!

این تصورات درست باشد یا خیر، بافت ظریف چنین اثر فاخری آن‌هم قرن‌ها پیش از این، خود بهترین گواه بر هوش و برتری ذهنی بافندگان این اثر است.

سخن پایانی…

بافت فرش پازیریک در دوران بسیار قدیم، در نوع خود شاهکاری است که بی‌هیچ تفسیر و تعبیر نیز بسیار جالب و اعجاب‌برانگیز است. هنر قالیبافی در طول تاریخ رشد کرده و به شکوفایی رسید. امروزه این مهارت به‌شکل صنعتی خلاق و درآمدزا مطرح است.

بافت و عرضه انواع فرش ماشینی و دستبافت در عصر ما، نقش مهمی در اقتصاد ایفا کرده و به‌عنوان یک تکیه‌گاه اقتصادی مطرح است.

بسیاری از بافندگان فرش در شهرهای مختلف داستان زیبای فرش پازیریک را شنیده و آن را به‌عنوان نماد جاودانگی هنر و زیبایی الگوی کار خود قرار می‌دهند.